গণেশ গগৈৰ কালজয়ী নাট্যকৰ্ম- ‘শকুনিৰ প্ৰতিশোধ’

হিমাংশু ৰণ্‌জন ভূঞা, জামুগুৰিহাট

“ইমান চেষ্টা কি অথলে যাব পাৰে? / ইমান পাপ কি পৃথিৱীয়ে সহ্য কৰিব পাৰে? / মোৰ আজন্ম সাধনাৰ সফলতা সৌ অদূৰত। / দুৰ্য্যোধন, তুমি ৰাজৰাজেশ্বৰ আৰু মই দীনহীন অন্নসেৱী। / তুমি শত জীৱিত ভ্ৰাতাৰ জ্যেষ্ঠ আৰু মই শত প্ৰেতাত্মাৰ কনিষ্ঠ।…. “

গণেশ গগৈৰ ‘শকুনিৰ প্ৰতিশোধ’ অসমীয়া নাট্য সাহিত্যৰ ইতিহাসত এক অমৰ সৃষ্টি হিচাপে বিবেচিত হয়, যিয়ে তেওঁৰ অসাধাৰণ সাহিত্যিক প্ৰতিভা আৰু শিল্পীসুলভ দৃষ্টিভংগীৰ এক অপূৰ্ব পৰিচয় দিয়ে। এই নাটকখনে পৌৰাণিক কাহিনীৰ গভীৰতাৰ সৈতে সমকালীন সমাজৰ জটিল সমস্যাসমূহৰ এক সুকীয়া সংমিশ্ৰণ ঘটাই অসমীয়া নাট্য সাহিত্যৰ ধাৰাক এক নতুন মাত্ৰা প্ৰদান কৰিছে। গণেশ গগৈক ‘পাপৰি কবি’ হিচাপে স্মৰণ কৰা হয়। তেখেতক এজন সুৰকাৰ, নাট্যকাৰ, অভিনেতা আৰু ফুটবল খেলুৱৈ হিচাপেও জনা যায়। কাব্যিক সংবেদনশীলতা, সংগীতৰ প্রতি থকা গভীৰ আকৰ্ষণ আৰু নাট্যকৰ্মৰ ক্ষেত্ৰত অসামান্য দক্ষতাৰ বাবে তেওঁ বিশেষভাৱে পৰিচিত। তেওঁৰ জীৱনৰ সংক্ষিপ্ত সময়ৰ ভিতৰতো তেওঁ কবিতা, সংগীত, নাটক আৰু অভিনয়ৰ ক্ষেত্ৰত অতুলনীয় অৱদান আগবঢ়াই অসমীয়া সাহিত্য সংস্কৃতিৰ জগতত এক স্থায়ী ছাপ পেলাই গৈছে। ‘শকুনিৰ প্ৰতিশোধ’ তেওঁৰ এনে এক নাটক, যিয়ে তেওঁৰ সৃষ্টিশীলতাৰ বহুমুখী দিশসমূহৰ পৰিচয় দিয়ে। এই নাটকৰ বিষয়বস্তুৰ গভীৰতা, চৰিত্ৰৰ জটিলতা, ভাষাৰ কাব্যিক সৌন্দৰ্য আৰু সমাজৰ প্ৰতি থকা তীক্ষ্ণ দৃষ্টিভংগীয়ে ইয়াক অসমীয়া নাট্য সাহিত্যৰ এক কালজয়ী নাট্যকৰ্ম হিচাপে প্ৰতিষ্ঠিত কৰিছে। নাটকখনে মহাভাৰতৰ শকুনি চৰিত্ৰক কেন্দ্ৰ কৰি নিৰ্মিত হৈছে, কিন্তু গগৈয়ে এই চৰিত্ৰৰ এক নতুন ব্যাখ্যা প্ৰদান কৰি ইয়াক সমকালীন সমাজৰ প্ৰেক্ষাপটত উপস্থাপন কৰিছে। এই নাটকৰ মাধ্যমেৰে তেওঁ সমাজৰ অন্যায়, শোষণ আৰু ক্ষমতাৰ অপব্যৱহাৰৰ বিৰুদ্ধে এক প্ৰতীকী প্ৰতিবাদ উত্থাপন কৰিছে, যিয়ে পাঠক আৰু দৰ্শকৰ মনত গভীৰ চিন্তাৰ উদ্ৰেক কৰে। আজিও এই নাটকখন অসমৰ বিভিন্ন ঠাইত ৰংগমঞ্চতে হওঁক বা নামঘৰৰ মজিয়াতে হওঁক মঞ্চায়ন হয় আৰু নাটকখনৰ জনপ্ৰিয়তা আৰু প্ৰভাৱ এতিয়াও ম্লান পৰা নাই ।

১৯০৭ চনত যোৰহাটত জন্মগ্ৰহণ কৰা গনেশ গগৈৰ জীৱন যদিও সংক্ষিপ্ত আছিল, তেওঁৰ সৃষ্টিৰ প্ৰভাৱ আজিও অসমীয়া সাহিত্যৰ পাঠক আৰু সমালোচকৰ মাজত গভীৰভাৱে অনুভৱ কৰা যায়। তেওঁৰ পিতৃ কনক চন্দ্ৰ গগৈৰ পৰা পোৱা শিক্ষা আৰু সাংস্কৃতিক পৰিৱেশে তেওঁৰ সাহিত্যিক জীৱনৰ ভেটি গঢ়ি তুলিছিল। যোৰহাটৰ সাংস্কৃতিকভাৱে সমৃদ্ধ পৰিৱেশত তেওঁৰ শৈশৱ আৰু কৈশোৰ কালৰ অভিজ্ঞতাই তেওঁৰ শিল্পীসুলভ মানসিকতাৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল। যোৰহাট চৰকাৰী উচ্চতৰ মাধ্যমিক বালক বিদ্যালয়ৰ পৰা মেট্ৰিক পৰীক্ষাত উত্তীৰ্ণ হোৱাৰ পিছত তেওঁ গুৱাহাটীৰ কটন মহাবিদ্যালয়ত নাম ভৰ্তি কৰিছিল। কিন্তু শৈক্ষিক জীৱনৰ পৰা তেওঁৰ মন ক্ৰমশঃ সাহিত্য, সংগীত আৰু নাট্যচৰ্চাৰ প্ৰতি আকৰ্ষিত হৈছিল। কলিকতাৰ ৰিপন কলেজ আৰু বেনাৰচৰ হিন্দু কলেজত কিছু সময় অধ্যয়ন কৰাৰ পিছতো তেওঁৰ মনোযোগ সম্পূৰ্ণৰূপে সৃষ্টিশীল কৰ্মৰ ফালে ঢাল খাইছিল। এই সময়ছোৱাত তেওঁ নাটকৰ প্ৰতি গভীৰ আগ্ৰহ গঢ়ি তুলিছিল আৰু নিজৰ সৃষ্টিশীলতাৰ জৰিয়তে অসমীয়া সাহিত্যৰ জগতত এক নতুন ধাৰাৰ সূচনা কৰিছিল। তেওঁৰ ‘পাপৰি’ কাব্যগ্ৰন্থই অসমীয়া ৰোমাণ্টিক কবিতাৰ ক্ষেত্ৰত তেওঁক এক পথিকৃৎ হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা দিছিল।
তেওঁৰ আন কিছুমান কাব্যসংগ্ৰহ যেনে ‘স্বপ্নভংগ’, ‘ৰূপজ্যোতি’, ‘নাৱৰীয়া’ আৰু ‘ব’ৰাগী’ও অসমীয়া কবিতাৰ জগতত বিশেষ স্থান দখল কৰিছে। তেওঁৰ কবিতাৰ ভাষাৰ সৰলতা, কাব্যিক সৌন্দৰ্য আৰু গভীৰ ভাৱধাৰাই অসমীয়া পাঠকৰ মনত স্থায়ী ছাপ পেলাইছিল। গণেশ গগৈৰ সাহিত্যিক জীৱনৰ আন এটি গুৰুত্বপূৰ্ণ দিশ আছিল তেওঁৰ নাট্যৰচনা। তেওঁৰ সময়ত অসমীয়া নাট্যজগত এতিয়াও পূৰ্ণাংগভাৱে বিকশিত হোৱা নাছিল, কিন্তু তেওঁৰ নাটকবোৰে এই ক্ষেত্ৰত এক নতুন ধাৰাৰ সূচনা কৰিছিল। বিংশ শতিকাৰ প্ৰথম ভাগত কলিকতাত সাংস্কৃতিক জাগৰণৰ প্ৰভাৱত তেওঁ অসমতো নাট্য আন্দোলনৰ প্ৰেৰণা লাভ কৰে। তেওঁ বন্ধু আনন্দ চন্দ্ৰ বৰুৱাৰ সৈতে মিলি যোৰহাটত ‘বাণী সন্মিলন’ নামৰ এক সাংস্কৃতিক সংগঠন প্ৰতিষ্ঠা কৰে, যিয়ে নাটক, সাহিত্য আৰু সংগীতৰ মাধ্যমেৰে অসমীয়া সংস্কৃতিৰ উন্নতি সাধনত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে। ১৯২৯ চনত তেওঁ ‘যোৰহাট থিয়েটাৰ’ত যোগদান কৰি অভিনয়ৰ জগতত প্ৰৱেশ কৰে আৰু লগে লগে নাটক ৰচনাৰ কামতো হাত দিয়ে। তেওঁৰ নাটকবোৰত ঐতিহাসিক, পৌৰাণিক আৰু সমকালীন বিষয়ৰ এক অনন্য সমন্বয় দেখা যায়। তেওঁৰ কিছুমান উল্লেখযোগ্য নাটকৰ ভিতৰত আছে ‘জেৰেঙাৰ সতী’, ‘শকুনিৰ প্ৰতিশোধ’, ‘কাশ্মীৰ কুমাৰী’, ‘লাচিত’, ‘দক্ষ যজ্ঞ’, ‘সীতাৰ বনবাস’, ‘কুৰি শতিকা’ আৰু ‘কমলা কুৱঁৰী’। এই নাটকবোৰে তেওঁৰ সৃষ্টিশীলতাৰ পৰিচয় দিয়ে, যিয়ে অসমীয়া নাট্যজগতত এক নতুন মাত্ৰা যোগ কৰিছিল। তেওঁৰ নাটকবোৰত সমাজৰ বিভিন্ন সমস্যাৰ প্ৰতিফলন ঘটিছিল, আৰু তেওঁৰ চৰিত্ৰসমূহৰ মনস্তাত্ত্বিক গভীৰতাই নাটকবোৰক জীৱন্ত কৰি তুলিছিল। তেওঁৰ নাটকৰ ভাষাৰ সৌন্দৰ্য, সংলাপৰ স্বাভাৱিকতা আৰু নাটকীয় গঠনৰ দক্ষতাই তেওঁৰ সৃষ্টিসমূহক অসমীয়া নাট্য সাহিত্যৰ এক অমূল্য সম্পদ হিচাপে প্ৰতিষ্ঠিত কৰিছে।

‘শকুনিৰ প্ৰতিশোধ’ তেওঁৰ এনে এক নাটক, যিয়ে তেওঁৰ কাব্যিক সংবেদনশীলতাৰ সৈতে নাট্যকৰ্মৰ গভীৰতাৰ এক অপূৰ্ব সংমিশ্ৰণ ঘটাইছে। এই নাটকৰ মাধ্যমেৰে তেওঁ পৌৰাণিক কাহিনীক এক নতুন দৃষ্টিকোণৰ পৰা বিশ্লেষণ কৰি সমকালীন সমাজৰ প্ৰতি এক শক্তিশালী বাৰ্তা প্ৰেৰণ কৰিছিল। তেওঁৰ নাটকৰ ভাষা সৰল হ’লেও ইয়াত থকা কাব্যিক ছন্দ আৰু মানৱীয় সংবেদনশীলতাই ইয়াক সাধাৰণ পাঠকৰ বাবে সহজবোধ্য আৰু সমালোচকৰ বাবে চিন্তাৰ উদ্ৰেককাৰী কৰি তুলিছিল। ‘শকুনিৰ প্ৰতিশোধ’ নাটকৰ বিষয়বস্তু মহাভাৰতৰ শকুনি চৰিত্ৰৰ ওপৰত নিৰ্মিত হৈছে, কিন্তু গণেশ গগৈয়ে এই চৰিত্ৰক এক নতুন দৃষ্টিকোণৰ পৰা বিশ্লেষণ কৰি ইয়াক সমকালীন সমাজৰ প্ৰেক্ষাপটত উপস্থাপন কৰিছে। মহাভাৰতত শকুনি এজন জটিল আৰু বিতৰ্কিত চৰিত্ৰ, যাক প্ৰায়ে কুৰুক্ষেত্ৰৰ যুদ্ধৰ মূল কাৰক হিচাপে চিত্ৰিত কৰা হয়। তেওঁৰ কূটকৌশল, ধূৰ্ততা আৰু প্ৰতিহিংসাৰ মানসিকতাই তেওঁক এক খলনায়কৰ ৰূপ দিছে। কিন্তু গগৈয়ে এই চৰিত্ৰৰ এক গভীৰ মানৱীয় ব্যাখ্যা প্ৰদান কৰিছে, য’ত শকুনিৰ প্ৰতিহিংসাৰ উদ্দেশ্যৰ লগতে তেওঁৰ মানৱীয় দুৰ্বলতা, নৈতিক দ্বন্দ্ব আৰু আভ্যন্তৰীণ সংঘাতৰ বিষয়ে বিশদভাৱে আলোচনা কৰা হৈছে। এই নাটকত শকুনিৰ প্ৰতিশোধ কেৱল ব্যক্তিগত শত্ৰুতাৰ সীমাত সীমাবদ্ধ নাথাকে, বৰঞ্চ ই সমাজৰ অন্যায়, শোষণ আৰু ক্ষমতাৰ অপব্যৱহাৰৰ বিৰুদ্ধে এক প্ৰতীকী প্ৰতিবাদৰ ৰূপ লয়। গগৈয়ে শকুনিৰ চৰিত্ৰৰ মাধ্যমেৰে এনে এক ব্যক্তিৰ কথা উত্থাপন কৰিছে, যি নিজৰ পৰিয়ালৰ ওপৰত হোৱা অত্যাচাৰৰ প্ৰতিশোধ ল’বলৈ জীৱন উৎসৰ্গা কৰিছে। কিন্তু এই প্ৰতিশোধৰ পথত তেওঁৰ নৈতিক দ্বন্দ্ব আৰু মানৱীয় দুৰ্বলতাৰ বিষয়ে গগৈয়ে গভীৰভাৱে বিশ্লেষণ কৰিছে। শকুনিৰ এই জটিল চৰিত্ৰায়নৰ জৰিয়তে নাটকখনে এক নতুন মাত্ৰা লাভ কৰিছে। গগৈৰ এই দৃষ্টিভংগীয়ে শকুনিক কেৱল এক খলনায়কৰ ৰূপত সীমাবদ্ধ নকৰি তেওঁক এক জটিল মানৱীয় ব্যক্তিত্ব হিচাপে উপস্থাপন কৰিছে। নাটকৰ বিষয়বস্তুৰ এই গভীৰতাই ইয়াক অসমীয়া নাট্য সাহিত্যৰ এক অনন্য সৃষ্টি কৰি তুলিছে। পৌৰাণিক কাহিনীৰ ভিত্তিত থাকিলেও ইয়াৰ ভাষা আৰু প্ৰকাশভংগী আধুনিক, যিয়ে সমকালীন পাঠক আৰু দৰ্শকৰ মনত সহজে স্থান লাভ কৰিছ “‘শকুনিৰ প্ৰতিশোধ’ৰ বিষয়বস্তুৰ এই গভীৰতাৰ জৰিয়তে গগৈয়ে মানৱ মনৰ জটিলতা, সমাজৰ অন্যায়ৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিবাদৰ স্বৰূপ আৰু নৈতিকতাৰ সীমাৰ বিষয়ে এক সুকীয়া দৃষ্টিভংগী প্ৰদান কৰিছে। নাটকখনৰ বিষয়বস্তুৰ এই বহুমাত্ৰিকতাই ইয়াক অসমীয়া নাট্য সাহিত্যৰ এক মাইলৰ খুঁটি হিচাপে প্ৰতিষ্ঠিত কৰিছে। গগৈৰ এই নাটকৰ বিষয়বস্তুৰ গভীৰতাই অসমীয়া নাট্য সাহিত্যৰ পৰিধিক সম্প্ৰসাৰিত কৰি ইয়াক এক নতুন দিগন্তৰ সন্মুখীন কৰাইছে।

নাটকৰ গঠন আৰু শৈলীৰ দিশৰ পৰা ‘শকুনিৰ প্ৰতিশোধ’ অসমীয়া নাট্য সাহিত্যৰ পৰম্পৰাৰ সৈতে সংগতি ৰাখি এক নতুন পৰীক্ষাৰ সূচনা কৰিছে। গণেশ গগৈৰ নাটকৰ ভাষা সৰল হ’লেও ইয়াত এক বিশেষ কাব্যিক ছন্দ আৰু সৌন্দৰ্য পৰিলক্ষিত হয়। তেওঁৰ কবিতাৰ দৰে নাটকৰ সংলাপতো এক ধৰণৰ সুৰ আৰু ছন্দৰ উপস্থিতি লক্ষ্য কৰা যায়, যিয়ে চৰিত্ৰৰ মানসিক গভীৰতা আৰু তেওঁলোকৰ আভ্যন্তৰীণ সংঘাতক সুন্দৰভাৱে প্ৰকাশ কৰে। গগৈয়ে পৌৰাণিক পটভূমিৰ সৈতে সমকালীন সমাজৰ বিষয়বোৰ সংযোগ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল, যাৰ ফলত নাটকখনৰ প্ৰাসংগিকতা বৃদ্ধি পাইছিল। তেওঁৰ নাটকৰ ভাষাৰ সৰলতাই সাধাৰণ দৰ্শকৰ বাবে ইয়াক সহজবোধ্য কৰি তুলিছিল, আনহাতে ইয়াৰ গভীৰ ভাৱধাৰা আৰু কাব্যিক প্ৰকাশভংগীয়ে সমালোচকৰ মনোযোগ আকৰ্ষণ কৰিছিল। নাটকৰ গঠনত তেওঁ পৰম্পৰাগত নাট্যৰীতিৰ সৈতে আধুনিক নাটকৰ উপাদানসমূহৰ এক সুন্দৰ মিশ্ৰণ ঘটাইছিল। এই মিশ্ৰণৰ ফলত নাটকখনৰ নাটকীয়তা আৰু প্ৰভাৱ বৃদ্ধি পাইছিল। গগৈৰ নাটকৰ মঞ্চায়নৰ ক্ষেত্ৰত তেওঁৰ অভিনয়ৰ দক্ষতা আৰু নাট্য পৰিচালনাৰ ক্ষমতাৰ পৰিচয় পোৱা যায়। তেওঁৰ নাটকত সংগীত আৰু নৃত্যৰ ব্যৱহাৰে দৰ্শকৰ মনত গভীৰ ছাপ পেলাইছিল। এই নাটকৰ শৈলী আৰু গঠনৰ দিশৰ পৰা ই অসমীয়া নাট্য সাহিত্যৰ এক নতুন পৰীক্ষা হিচাপে গণ্য হয়। গগৈৰ এই নাটকৰ গঠনৰ সুকীয়া বৈশিষ্ট্য হৈছে ইয়াৰ সংলাপৰ ছন্দময়তা আৰু চৰিত্ৰৰ মানসিক গভীৰতাৰ সুন্দৰ প্ৰকাশ। নাটকৰ গঠনত তেওঁ পৰম্পৰাগত অসমীয়া নাট্যৰীতিৰ সৈতে পশ্চিমীয়া নাটকৰ গঠনমূলক উপাদানসমূহৰ এক সুকীয়া সংমিশ্ৰণ ঘটাইছে, যাৰ ফলত নাটকখনৰ নাটকীয়তা আৰু দৰ্শনীয়তা বৃদ্ধি পাইছে। তেওঁৰ নাটকৰ সংলাপৰ ভাষাৰ সৰলতা আৰু কাব্যিকতাৰ সমন্বয়ে ইয়াক সাধাৰণ দৰ্শকৰ বাবে সহজবোধ্য আৰু সমালোচকৰ বাবে গভীৰ চিন্তাৰ উদ্ৰেককাৰী কৰি তুলিছে।

‘শকুনিৰ প্ৰতিশোধ’ নাটকৰ চৰিত্ৰসমূহ অসমীয়া নাট্য সাহিত্যত এক বিশেষ স্থান দখল কৰে। শকুনি এই নাটকৰ কেন্দ্ৰীয় চৰিত্ৰ আৰু গণেশ গগৈয়ে এই চৰিত্ৰক এনে এক ৰূপত উপস্থাপন কৰিছে, য’ত তেওঁৰ প্ৰতিহিংসাৰ উদ্দেশ্যৰ লগতে তেওঁৰ মানৱীয় দুৰ্বলতা আৰু আভ্যন্তৰীণ সংঘাতৰ বিষয়ে গভীৰভাৱে আলোচনা কৰা হৈছে। শকুনিৰ এই জটিলতাই তেওঁক এক সাধাৰণ খলনায়কৰ পৰা পৃথক কৰি তুলিছে। গগৈয়ে শকুনিৰ চৰিত্ৰৰ মাধ্যমেৰে মানৱ মনৰ বিভিন্ন দিশ, যেনে প্ৰতিহিংসা, ন্যায়ৰ সন্ধান, ক্ষমতাৰ লোভ আৰু নৈতিক দ্বন্দ্বৰ বিষয়ে গভীৰভাৱে বিশ্লেষণ কৰিছে। নাটকৰ অন্যান্য চৰিত্ৰসমূহেও গগৈৰ সৃষ্টিশীলতাৰ পৰিচয় দিয়ে। এই চৰিত্ৰসমূহৰ মাধ্যমেৰে তেওঁ সমাজৰ বিভিন্ন স্তৰৰ প্ৰতিনিধিত্ব কৰিছে। পৌৰাণিক পটভূমিৰ সৈতে এই চৰিত্ৰসমূহৰ আধুনিক ব্যাখ্যাই নাটকখনক এক অনন্য মাত্ৰা প্ৰদান কৰিছে। গগৈৰ চৰিত্ৰ নিৰ্মাণৰ ক্ষেত্ৰত তেওঁৰ মনস্তাত্ত্বিক গভীৰতাৰ প্ৰতি থকা দৃষ্টিভংগী স্পষ্ট হৈ পৰে। তেওঁৰ চৰিত্ৰসমূহৰ মধ্যৰ সম্পৰ্কৰ গতিশীলতাই নাটকখনক অধিক আকৰ্ষণীয় কৰি তুলিছে। এই চৰিত্ৰসমূহৰ জটিলতা আৰু তেওঁলোকৰ মানসিক সংঘাতৰ বিশ্লেষণৰ জৰিয়তে গগৈয়ে মানৱ জীৱনৰ বিভিন্ন দিশৰ ওপৰত পোহৰ পেলাইছে। নাটকৰ চৰিত্ৰসমূহৰ এই গভীৰতা আৰু তেওঁলোকৰ মধ্যৰ সম্পৰ্কৰ জটিলতাই নাটকখনক এক অনন্য সাহিত্যিক সৃষ্টি হিচাপে প্ৰতিষ্ঠিত কৰিছে। গগৈৰ চৰিত্ৰ নিৰ্মাণৰ এই দক্ষতাই অসমীয়া নাট্য সাহিত্যৰ চৰিত্ৰায়নৰ ধাৰাক এক নতুন মাত্ৰা প্ৰদান কৰিছে।

অসমীয়া নাট্য সাহিত্যৰ ইতিহাসত ‘শকুনিৰ প্ৰতিশোধ’ৰ স্থান অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ। অসমীয়া নাট্য সাহিত্যৰ পৰম্পৰা মধ্যযুগীয় অঙ্কীয়া নাটৰ পৰা আৰম্ভ হৈছিল, য’ত শংকৰদেৱৰ অৱদান অতি উল্লেখযোগ্য। তেওঁৰ নাটকসমূহ ধৰ্মীয় ভক্তিৰ ওপৰত নিৰ্মিত আছিল আৰু সমাজৰ মানুহৰ মাজত ধৰ্মীয় চেতনা জগাই তুলিবলৈ সহায় কৰিছিল। কিন্তু গণেশ গগৈৰ সময়ত নাট্য সাহিত্যই এক নতুন দিশ লাভ কৰিছিল। তেওঁৰ নাটকত ধৰ্মীয় ভাৱধাৰাৰ সলনি সমাজৰ বিভিন্ন সমস্যা আৰু মানৱীয় সংঘাতৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া হৈছিল। ‘শকুনিৰ প্ৰতিশোধ’ এই পৰিৱৰ্তনৰ এক উল্লেখযোগ্য নিদৰ্শন। এই নাটকৰ মাধ্যমেৰে গগৈয়ে অসমীয়া নাট্য সাহিত্যক পৌৰাণিকতাৰ পৰা আধুনিকতাৰ দিশে আগবঢ়াই নিয়াৰ প্ৰয়াস কৰিছিল। তেওঁৰ নাটকৰ বিষয়বস্তু আৰু শৈলীয়ে সমকালীন সমাজৰ সৈতে সংগতি ৰাখিছিল। তেওঁৰ এই প্ৰয়াসে অসমীয়া নাট্য সাহিত্যক এক নতুন দিগন্তৰ সন্মুখীন কৰাইছিল। গগৈৰ নাটকৰ সৈতে অসমীয়া নাট্য সাহিত্যই পশ্চিমীয়া নাটকৰ প্ৰভাৱো গ্ৰহণ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল, যাৰ ফলত নাটকৰ গঠন আৰু প্ৰকাশভংগীত নতুনত্বৰ সৃষ্টি হৈছিল। তেওঁৰ নাটকৰ মাধ্যমেৰে অসমীয়া নাট্য সাহিত্যই এক নতুন ধাৰাৰ সূচনা কৰিছিল, যিয়ে পৰম্পৰাগত নাট্যৰীতিৰ সৈতে আধুনিক নাটকৰ উপাদানসমূহৰ এক সুন্দৰ মিশ্ৰণ ঘটাইছিল। এই নাটকৰ মাধ্যমেৰে গগৈয়ে অসমীয়া নাট্য সাহিত্যৰ পৰিধিক সম্প্ৰসাৰিত কৰি ইয়াক এক নতুন উচ্চতাত উপনীত কৰিছে।

গণেশ গগৈৰ ‘শকুনিৰ প্ৰতিশোধ’ৰ সমাজৰ ওপৰত প্ৰভাৱ অতি তাৎপৰ্যপূৰ্ণ। তেওঁৰ নাটকত সমাজৰ বিভিন্ন সমস্যা, যেনে ক্ষমতাৰ অপব্যৱহাৰ, অন্যায় আৰু প্ৰতিহিংসাৰ বিষয়ে গভীৰভাৱে আলোচনা কৰা হৈছিল। এই নাটকৰ মাধ্যমেৰে তেওঁ সমাজৰ প্ৰতি এক প্ৰতিবাদী মনোভাৱ প্ৰকাশ কৰিছিল। তেওঁৰ নাটকৰ চৰিত্ৰসমূহৰ মাধ্যমেৰে তেওঁ সমাজৰ বিভিন্ন স্তৰৰ মানুহৰ জীৱনৰ প্ৰতিফলন ঘটাইছিল। শকুনিৰ চৰিত্ৰৰ মাধ্যমেৰে তেওঁ এনে এক ব্যক্তিৰ কথা কৈছে, যি সমাজৰ অন্যায়ৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিবাদ কৰিবলৈ গৈ নিজৰ নৈতিকতাৰ সীমা অতিক্ৰম কৰিছিল। এই নাটকৰ মাধ্যমেৰে গগৈয়ে সমাজৰ প্ৰতি সচেতনতাৰ বাৰ্তা প্ৰেৰণ কৰিছিল। তেওঁৰ নাটকৰ মঞ্চায়নৰ সময়ত দৰ্শকৰ মাজত এই বিষয়বোৰে গভীৰ প্ৰভাৱ পেলাইছিল। তেওঁৰ নাটকৰ সংলাপ আৰু চৰিত্ৰৰ জটিলতাই দৰ্শকক চিন্তা কৰিবলৈ বাধ্য কৰিছিল। এই নাটকৰ মাধ্যমেৰে তেওঁ অসমীয়া সমাজৰ মানুহৰ মাজত নৈতিকতা আৰু সমাজৰ দায়িত্বৰ বিষয়ে এক নতুন দৃষ্টিভংগী প্ৰদান কৰিছিল। গগৈৰ এই নাটকৰ সমাজৰ ওপৰত পৰা প্ৰভাৱ আজিও পৰিলক্ষিত হয়, কিয়নো ইয়াৰ বিষয়বস্তু আৰু ভাৱধাৰা সমকালীন সমাজৰ সৈতেও প্ৰাসংগিক।

‘শকুনিৰ প্ৰতিশোধ’ৰ মাধ্যমেৰে গণেশ গগৈয়ে অসমীয়া নাট্য সাহিত্যৰ পৰম্পৰাত এক নতুন ধাৰাৰ সূচনা কৰিছিল। তেওঁৰ নাটকত পৌৰাণিক কাহিনীৰ ব্যৱহাৰ হ’লেও ইয়াৰ ভাষা আৰু প্ৰকাশভংগী আধুনিক আছিল। তেওঁৰ নাটকৰ সংলাপত থকা কাব্যিকতা আৰু মানৱীয় সংবেদনশীলতাই ইয়াক অসমীয়া নাট্য সাহিত্যৰ এক অনন্য সৃষ্টি কৰি তুলিছিল। তেওঁৰ নাটকৰ মাধ্যমেৰে অসমীয়া নাট্য সাহিত্যই পশ্চিমীয়া নাটকৰ প্ৰভাৱ গ্ৰহণ কৰাৰ লগতে থলুৱা সংস্কৃতিৰ সৈতেও সংযোগ ৰাখিছিল। গগৈৰ নাটকৰ চৰিত্ৰসমূহৰ জটিলতা আৰু তেওঁলোকৰ মধ্যৰ সম্পৰ্কৰ গতিশীলতাই অসমীয়া নাট্য সাহিত্যক এক নতুন উচ্চতাত উপনীত কৰিছিল। তেওঁৰ নাটকৰ বিষয়বস্তুৰ গভীৰতা আৰু শৈলীৰ নতুনত্বই অসমীয়া নাট্য সাহিত্যৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল। এই নাটকৰ মাধ্যমেৰে তেওঁ অসমীয়া নাট্য সাহিত্যক এক নতুন দিশৰ সন্মুখীন কৰাইছে, যিয়ে পৰম্পৰাগত নাট্যৰীতিৰ সৈতে আধুনিক নাটকৰ উপাদানসমূহৰ এক সুন্দৰ সংমিশ্ৰণ ঘটাইছে।

শেষত ক’ব পৰা যায়, গণেশ গগৈৰ ‘শকুনিৰ প্ৰতিশোধ’ নাটকখন অসমীয়া নাট্য সাহিত্যৰ এক মাইলৰ খুঁটি। তেওঁৰ এই নাটকৰ মাধ্যমেৰে অসমীয়া নাট্য সাহিত্যই এক নতুন দিশ লাভ কৰিছিল। তেওঁৰ নাটকৰ বিষয়বস্তু, চৰিত্ৰ, নাট্যশৈলী আৰু সমাজৰ ওপৰত প্ৰভাৱে ইয়াক অসমীয়া সাহিত্যৰ এক অমূল্য সম্পদ কৰি তুলিছে। তেওঁৰ নাটকৰ মাধ্যমেৰে অসমীয়া সমাজৰ বিভিন্ন সমস্যা আৰু মানৱীয় সংঘাতৰ বিষয়ে গভীৰভাৱে আলোচনা কৰা হৈছিল। তেওঁৰ নাটকৰ সংলাপ আৰু চৰিত্ৰৰ জটিলতাই দৰ্শক আৰু পাঠকৰ মনত গভীৰ ছাপ পেলাইছিল। তেওঁৰ এই নাটকৰ মাধ্যমেৰে অসমীয়া নাট্য সাহিত্যই পৌৰাণিকতাৰ পৰা আধুনিকতাৰ দিশে এক নতুন যাত্ৰা আৰম্ভ কৰিছিল। গণেশ গগৈৰ এই সৃষ্টিয়ে অসমীয়া নাট্য সাহিত্যৰ ইতিহাসত এক স্থায়ী স্থান দখল কৰিছে। তেওঁৰ নাটকৰ গভীৰতা আৰু শৈলীৰ নতুনত্বই আজিও অসমীয়া সাহিত্যৰ পাঠক আৰু সমালোচকৰ মাজত প্ৰাসংগিক হৈ আছে। এই নাটকৰ মাধ্যমেৰে গগৈয়ে অসমীয়া নাট্য সাহিত্যৰ বিকাশত এক অমৰ অৱদান আগবঢ়াইছে, যিয়ে আগন্তুক প্ৰজন্মৰ বাবেও প্ৰেৰণাৰ উৎস হৈ ৰ’ব।

---

(তথ্যসূত্ৰ – কেবাখনো গ্ৰন্থ, একাধিক প্ৰৱন্ধ আৰু ইন্টাৰনেটত উপলব্ধ বিভিন্ন লেখাৰ সহায় লোৱা হৈছে।)

---

Email: himangshur1989@gmail.com)